قوانین و مقررات ملی ساختمان درباره میلگرد

مقررات ملی ساختمان مجموعه ای از قوانین نیست که در آن از حداقل‌های مورد نیاز و باید و نبایدهای اجرا و توان مهندسی کشور با بهره گیری از آخرین دستاورد های روز دنیا و ایران تدوین شده است که در این مطلب قوانین و مقررات مربوط به میلگرد از مقررات ملی ساختمان استخراج شده است با توجه به این قوانین و مقررات استفاده از میلگرد در سازه های بتنی می تواند هزینه نهایی یک پروژه بتنی را کاهش دهد و در وقت و انرژی برای انجام خم میلگرد و قیچی میلگرد و نیروی کارگری صرفه جویی نمود برای آشنایی با انواع دستگاههای خم و برش میلگرد به انواع دستگاه مراجعه کنید.

طبقه بندی میلگرد از نظر روش تولید

فولاد گرم نورد شده
فولاد سرد اصلاح شده که بر اثر انجام عملیات های مکانیکی مانند گذراندن از حدیده کشیدن نورد کردن پیچاندن بر روی میلگرد های گرم نورد شده در حالت سرد به دست می آید
فولاد گرم اصلاح شده یا ویژه که بر اثر انجام عملیات مکانیکی نظیر آب دادن گرمایش بر روی میلگرد گرم شده نورد در حالت گرم به دست می آید.

اطبقه بندی میلگرد بر اساس شکل رویه

میلگردهای با رویه صاف یا میلگردهای ساده(A1) این نوع رویه فقط در میلگرد S240 به کار برده می شود. این میلگردها فقط می توانند به عنوان میلگرد مارپیچ در سازه های بتن آرمه به کارروند و استفاده از آنها به عنوان میلگرد سازه های غیر از موارد ذکر شده، در سازه های بتن آرمه مجاز نیست.
میلگردهای با رویه آجدار، که سایرمیلگردها را شامل می شود. آج ها از نظر شکل بصورت دوکی شکل(آج با مقطع متغیر) یا بصورت یکنواخت(آج با مقطع ثابت) و از نظر امتداد بصورت مارپیچ یا جناقی می باشند.
میلگرد های با رویه آجدار پیچیده که از پیچانیدن میلگردهای آجدار بدست می آید. در این میلگردها، علاوه بر آج اولیه میلگرد، یک خط مارپیچ بر روی میلگرد نیز به چشم می خورد که هرچه میزان تابانیدن میلگرد بیشتر باشد گام این خط کمتر خواهد بود.

گواهینامه فنی محموله میلگرد

هر یک از محموله های میلگرد بیش از ۲۵ تن باید دارای گواهینامه فنی صادره از طرف تولید کننده باشند و این گواهینامه همراه محموله به مصرف کننده تحویل شود. قید موارد زیر در گواهینامه فنی الزامی است:

نام و نشانی کارخانه سازنده
شماره گواهینامه
تاریخ صدور گواهینامه
علامت مشخصه نوع میلگرد
شماره ذوب یا بهر
نمره یا قطر اسمی میلگرد
طول اسمی شاخه ها
تعداد بسته ها
مشخصات فنی شیمیایی شامل ترکیبات شیمیایی و کربن معادل
مشخصات مکانیکی میلگرد
رنگ انتخابی برای مقطع میلگرد
نوع علامت حک شده و به کار رفته بر روی پلاک های الصاق

ضوابط میلگرد گذاری ستون ها

در هر ستون باید حداقل چهار میلگرد طولی در چهار گوشه ستون ها به گونه‌ای تعبیه شده باشد که موارد زیر در آن ها رعایت شود
درصد میلگرد طولی در ستون ها نباید بیشتر از ۵ درصد و کمتر از ۴ درصد باشد
فاصله آزاد میلگردهای طولی نباید کمتر از یک و نیم برابر قطر اسمی میلگرد و نیز کمتر از ۳۸ میلیمتر باشد

ضوابط میلگرد گذاری در دیوارهای برشی یا بتنی

میلگرد های دیوارهای بتنی باید به طور افقی و قائم میلگرد گذاری شوند فواصل میان میلگردها نباید از یک و دو دهم متر تجاوز کند و قطر میلگرد نباید کمتر از ۱۰ میلیمتر باشد میلگردها باید در گوشه دیوار های بتنی و در محل تلاقی دیوارها به صورت پیوسته قرار گیرند مگر آن که دیوارها در تقاطع از یکدیگر جدا باشند فقط میلگردهای افقی که در دیواره ها به صورت پیوسته قرار دارند می باید در محاسبه سطح مقطع میلگرد افقی منظور گردند.

پوشش میلگرد در بتن

 میلگرد بستر باید کاملا در ملات یا دوغاب مدفون شود، حداقل پوشش برای حالتی که در معرض خاک یا هوا باشد برابر ۱۶ میلی‌متر و برای حالتی که در معرض خاک یا هوا نمی‌باشد برابر ۱۳ میلی‌متر می‌باشد.

میلگرد بستر باید از نوع فولاد ضدزنگ باشد و در بنایی در معرض خاک یا هوا و یا در دیوارهای داخلی که در معرض میانگین رطوبت نسبی بیش از ۷۵ درصد می‌باشند، توسط روکش گالوانیزه یا اپوکسی در برابر خوردگی محافظت شود.

جوش کاری میلگرد

جوش پذيري يا قابليت جوشكاري ميلگردها براساس مقدار كربن معادل آنها تعيين مي‌شود. در صورتي كه مقدار كربن معادل از ۵۱/۰درصد كمتر باشد ميلگرد قابل جوشكاري است و هرچه اين مقدار كمتر باشد قابليت جوش‌پذيري فولاد بيشتر است. الكترود مناسب براي جوشكاري و نيز روش و ضوابط جوشكاري ميلگردها بر اساس مبحث دهم مقررات ملّي ساختمان تعيين مي‌گردد.

ميلگردهاي رده S400 و S500 ، بسته به ميزان قطر و كربن معادل آنها، ممكن است به پيشگرم كردن در هنگام جوشكاري نياز داشته يا نداشته باشند. حداقل دماي پيشگرم ميلگردها نيز به قطر و كربن معادل آنها بستگي دارد.

عمليات جوشكاري ميلگردهاي مصرفي در بتن در دماي زير منفی ۱۸ درجه سانتی‌گراد ممنوع است.

پس از پايان جوشكاري بايد ميلگرد به‌طور طبيعي سرد شده و به دماي محيط برسد. شتاب دادن به فرآيند سرد شدن ميلگردهاي جوش شده ممنوع است.

در صورتي كه قرار است در ميلگردها از وصله جوشي استفاده شود، بايد اين ميلگردها تحت آزمايش جوش پذيري قرار گيرند. در اين آزمايش نمونه‌هاي جوش شده بايد تحت آزمايش كشش و خمش قرار گيرند.

در آزمايش كشش، زماني ميلگرد از نظر جوش‌پذيري قابل قبول تلقي مي‌گردد كه مقطع گسيخته شده، در محل جوش يا در مجاورت آن نباشد. درآزمايش خمش، زماني ميلگرد از نظر جوش‌پذيري قابل قبول تلقي مي‌گردد كه پس از خم‌كردن، تركي در منطقه جوش شده و خودجوش به‌وجود نيايد.

ميلگردهايي كه دچار خم و اعوجاج شديد شده‌اند، فقط هنگامي قابل مصرف و قبول مي‌باشند كه مجددا تحت آزمايش خمش قرارگرفته و ضوابط مزبور را برآورده سازند.

نشانه‌گذاري و بسته‌بندي ميلگردها
ميلگردهاي S240 ،S340 و S400 با قطر کوچکتر مساوی ۱۲ میلی‌متر، به‌صورت كلاف و يا به‌صورت شاخه مستقيم با طول‌هاي مساوي بسته‌بندي مي‌شوند.
قطر كلاف ميلگردهاي كلاف بايد حداقل ۲۰۰ برابر قطر ميلگرد باشد.
ميلگردهاي S240 ،S340 و S400 با قطر بزرگتر مساوی ۱۴ میلی‌متر و نيز تمامي ميلگردهاي S500 فقط به‌صورت شاخه مستقيم با طول‌هاي مساوي بسته‌بندي مي‌شوند.
برروي شاخه‌هاي ميلگردهاي آجدار توليدي، به صورت يك در ميان بايد علامت‌های مشخص‌ حك شود تا از روي آن نام كارخانه سازنده و نوع ميلگرد معلوم شود.
هر يك از بسته‌هاي ميلگرد بايد داراي حداقل دو پلاك فلزي باشد كه بر روي هريك از پلاك‌هاي مزبور مشخصات زير به صورتي خوانا حك و يا به صورتي كه نتواند مخدوش شود، نوشته شده باشد:

ضوابط فولادگذاري

ميلگردها بايد با وسايل مكانيكي بريده شوند. استفاده از روش‌هاي ديگر نياز به تاييد دستگاه نظارت دارد.

خم‌ ميلگردها

تمامي ميلگردها بايد به صورت سرد خم شوند.
خم كردن ميلگردها تا حد امكان بايد به طور مكانيكي به‌وسيله ماشين مجهز به فلكة خم‌كن و با يك عبور در سرعت ثابت انجام پذيرد، به‌طوري كه قسمت خم شده داراي شعاع انحناي ثابتي باشد.
براي خم‌كردن ميلگردها بايد از فلكه‌هايي استفاده شود كه قطر آنها براي نوع فولاد مورد نظر مناسب باشد.
سرعت خم كردن ميلگردها بايد متناسب با نوع فولاد و دماي محيط اختيار شود.
در شرايطي كه دماي محيط كار يا ميلگردها از ۵ -درجة سلسيوس كمتر باشد، بايد از خم‌كردن آنها خودداري شود.
به‌طور كلي باز و بسته كردن خم‌ها به منظور شكل‌دادن مجدد به ميلگردها مجاز نيست.
خم‌كردن ميلگردهايي كه يك سرآنها در بتن قرار دارد، مجاز نيست.

در اعضاي تحت فشار و خمش، فاصله محور تا محور ميلگردهاي طولي از يكديگر، نبايد بيشتر از ۲۰۰ ميلي‌متر باشد. درصورتي كه ميلگردهاي موازي در چند سفره قرار گيرند، ميلگردهاي سفره فوقاني بايد طوري بالاي ميلگردهاي سفره تحتاني واقع شوندكه معبر بتن تنگ نشود، فاصله آزاد بين هر دو سفره نبايد از ۲۵ ميلي‌متر و نه از قطر بزرگترين ميلگرد كمتر باشد.

در اعضاي فشاري با خاموت‌هاي بسته يا دورپيچ، فاصله آزاد بين هر دو ميلگرد طولي نبايد از ۵/۱ برابر قطر بزرگترين ميلگرد و نه از ۴۰ ميلي‌متر، كمتر باشد.

محدوديت‌هاي فاصله آزاد بين ميلگردها بايد در مورد فاصله آزاد وصله‌هاي پوششي با وصله‌ها يا ميلگردهاي مجاور نيز رعايت شوند.

ميلگردهاي انتظار خم شده

شيب قسمت مايل ميلگردهاي خم شده نسبت به محور ستون نبايد از ۱ به ۶ تجاوز كند. قسمت‌هاي فوقاني و تحتاني قسمت مايل بايد موازي با محور ستون باشند.

ميلگردهاي انتظار بايد در محل خم با خاموتها، دور پيچ‌ها و يا قسمت‌هايي از سيستم سازه‌اي كف مهار شوند. مهار مذكور بايد براي تحمل نيرويي معادل ۵/۱ برابر مولفه نيروي محاسباتي قسمت مايل در امتداد مهار، طرح شود. در صورت استفاده از خاموتها يا دورپيچ فاصله آنها تا نقاط خم شده نبايد از ۵۰ ميلي‌متر بيشتر باشد.

خم‌كردن ميلگردهاي انتظار بايد قبل از جاگذاري ميلگردها انجام پذيرد.

در مواردي كه وجه ستون يا ديوار بيشتر از ۷۵ ميليمتر عقب نشستگي يا پيش‌آمدگي داشته باشد ميلگردهاي طولي ممتد نبايد به صورت خم شده به كار برده شوند، و درمحل عقب نشستگي بايد ميلگردهاي انتظار مجزا براي اتصال به ميلگردهاي وجوه عقب نشسته پيشبيني شوند. در هر حالت بايد ضوابط مربوط به مهارها و وصله‌ها در منطقه تغيير مقطع رعايت شوند.